Plüton yeniden ‘gezegenler kulübüne’ kabul edilmeli mi?
Gezegen bilimciler, Plüton’u gezegenlikten çıkaran tanımın yetersiz ve eski olduğunu söyleyerek yeni bir gezegen tanımı önerdi.
Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) 2006’da yaptığı gezegen tanımlamasıyla Plüton’un 75 yıllık gezegenliğine son vermişti. Bu tanımlamaya göre bir gezegenin üç özelliğe sahip olması gerekiyor:
- Bir yıldızın etrafında bir yörünge üzerinde dönmek
- Küreye yakın bir şekle sahip olacak kadar büyük bir kütle çekime sahip olmak
- Yörüngesi üzerindeki gök taşlarını temizlemiş olmak
Amaç gezegen sayısının artmasını engellemek
Plüton bu tanımdaki üçüncü maddeye uymadığı için gezegenlikten çıkarıldı. Aslında bunun sebebi, Neptün’ün dışında keşfedilen yeni ve büyük gök cisimlerinin de gezegen olarak sınıflandırılmasını engellemekti. Üçüncü madde eklenmeseydi gezegen sayısında ani bir artış olabilirdi. Bu yüzden IAU böyle bir çözüm geliştirdi.
Ancak bu kararın üzerinden 12 yıl geçmesine rağmen tartışmalar asla son bulmadı. Bazı uzay bilimciler gezegen tanımının yetersiz ve eski olduğunu savunuyor. Özellikle üçüncü madde, bugün yapılan uzay keşiflerinde gezegenleri sınıflandırmak için kullanılmıyor. Güneş sistemi dışında keşfedilen ve bu maddeye uymayan birçok uzay cismi gezegen olarak adlandırılıyor. Çünkü bu şekilde sınıflandırmak daha işlevsel.
“Bu tanıma uyan gezegen yok”
Gezegen bilimciler Philip Metzger ve Alan Stern “Aslında hiçbir gezegen yörüngesini temizlemiyor. Bu yüzden bu tanıma göre bilinen gezegen sayısının sıfır olması gerekir.” diyor. Bu maddenin 1802’de yazılan bir makaleye dayandığını söyleyen Metzger, o makalenin hatalı olduğunun daha sonra kanıtlandığını ve kimsenin gezegen tanımını bu şekilde yapmadığını belirtiyor.
Metzger gezegen tanımı için sadece ikinci maddenin yeterli olduğunu söylüyor. Bir gezegenin küre şeklini alabilecek kadar büyük bir kütle çekimi olması aynı zamanda jeolojik etkinliğe de olanak sağladığı için gezegen oluşumunda önemli bir aşama olarak görülüyor. Ancak bu tanım Ay, Titan ve Europa gibi uyduları da kapsıyor. Bu yüzden bir uzay cisminin gezegen olması için bir yıldız dışında başka bir gök cisminin etrafında dönmemesi maddesinin de eklenmesi gerekiyor.
Bu güncellenmiş gezegen tanımı kabul edilirse Plüton 12 yılın ardından yeniden gezegen statüsüne kavuşabilir.
Kaynak: Dünya Halleri, New Atlas
